Sâm cau

Sâm cau là loại thực vật mọc dại nhưng có nhiều tác dụng trong việc bồi bổ cơ thể, cải thiện sức khỏe và hỗ trợ chữa trị bệnh. Thường được dùng dưới dạng thuốc sắc, ngâm rượu, hầm canh,…. Tuy nhiên, cần được sử dụng đúng liều lượng, tần suất để mang đến hiệu quả cao và mua tại các địa chỉ uy tín để có giá tốt và đảm bảo chất lượng.

• Tên gọi khác: Thài léng, cồ nốc lan, ngải cau, nam sáng ton, củ tiên mao,…
• Tên khoa học: Curculigo Orchioides
• Họ: Tỏi voi lùn – Hypoxidaceae

Mô tả sâm cau

1. Đặc điểm nhận biết

Sâm cau là một loại dược liệu, mọc dại nhiều tỉnh/thành phố của Việt Nam. Ưu điểm là không khó tìm kiếm và giá thành hợp lí. Nhược điểm là khó phân biệt vì dễ nhầm lẫn với những dược liệu khác. Tuy nhiên, bạn có thể dựa trên những đặc điểm đặc trưng sau đây để phán đoán chính xác:

• Sống lâu năm, thuộc cây thân thảo và thường có độ cao từ 20 đến 30cm.
• Rễ dạng cũ và mọc sâu bên dưới lòng đất với kích thước to bằng ngón tay. Màu sắc không cố định và có sự khác nhau giữa từng loại.
• Lá mọc thành cụm, xếp nếp khá giống với lá cau và có hình mũi mác. Phiến thon, hẹp và dài khoảng 40cm. Hai bên mặt nhẵn, màu xanh mướt. Cuống dài 5 – 8cm.
• Hoa mọc đơn lẻ, màu vàng tươi và nở vào đầu thu, cuối hè.
• Quả thuôn dài, hình năng, phình to ở đầu, màu nâu bóng và bên trong có khoảng 1 – 4 hạt nhỏ.

2. Phân loại

Hiện tại, sâm cau được chia làm hai loại chính là củ đen và củ đỏ. Ngoài khác nhau về màu sắc thì còn có nhiều điểm không tương đồng như:

• Củ đen: Cây chỉ có một củ màu đen và nhiều rễ mọc xung quanh.
• Củ đỏ: Màu sắc ban đầu là đỏ sẫm hoặc đỏ tươi, nhưng khi già sẽ chuyển sang màu trắng.

Cả hai loại đều được dùng làm dược liệu trong các bài thuốc chữa trị bệnh và cải thiện sức khỏe. Nhưng theo các chuyên gia, loại củ đen phổ biến và có hàm lượng dược tính cao hơn củ đỏ.

3. Phân bố

Sâm cau ưa ẩm và ưa sáng. Thường mọc hoang ở các khu vực như bìa rừng, ven nương rẫy, chân núi đá, thung lũng,… trên thế giới. Trong đó, tiêu biểu nhất là Việt Nam, Trung Quốc, Lào,….

Riêng ở Việt Nam, dược liệu xuất hiện nhiều nhất ở những vùng núi phía Bắc. Chẳng hạn như Cao Bằng, Lai Châu, Tuyên Quang,…. Nhưng số lượng đang ngày càng khan hiếm, trong khi nhu cầu của khách hàng ngày càng cao. Do đó, nước ta đã hình thành rất nhiều trung tâm và cơ sở nuôi trồng trong vùng dược liệu sạch, cơ bản đã mang đến những thành công nhất định và cung cấp ra thị trường số lượng không nhỏ để kịp thời phục vụ người tiêu dùng.

4. Bộ phận dùng

Bộ phận dùng chủ yếu ở sâm cau là củ.

5. Thu hái, sơ chế và bảo quản

Sâm cau có thể thu hái vào mọi thời điểm trong năm. Nhưng theo kinh nghiệm trong dân gian thì thích hợp nhất là vào mùa thu và chỉ lấy những củ đủ hoặc trên 3 năm tuổi để đảm bảo có đầy đủ các dưỡng chất cần thiết.

Sau khi thu hái, dược liệu sẽ được cắt bỏ hết phần rễ con và rửa sạch sẽ, cạo đi lớp vỏ ngoài. Tiếp đến, đem đi ngâm trong 8 tiếng với nước vo gạo để loại bỏ nhựa độc. Cuối cùng, tiến hành bào chế theo các cách sau:

• Ngâm rượu: Theo tỉ lệ 1:4 (1 kg dược liệu tương đương với 4 lít rượu trắng 40 độ). Sau khi cho vào bình thì đậy kín nắp trong 3 tháng và bảo quản nơi khô ráo, sạch sẽ và thoáng mát. Tác dụng là tăng cường sức đề kháng và bồi bổ sức khỏe khi sử dụng với liều lượng được “chuẩn”.
• Phơi hoặc sấy khô: Dược liệu khi đã làm sạch sẽ đem đi cắt thành từng lát mỏng rồi đem đi sấy khô hoặc phơi dưới ánh nắng trực tiếp của mặt trời. Sau đó, cho vào túi bóng hoặc hộp kín để bảo quản tại những khu vực không bị ẩm mốc. Mục đích là kéo dài thời gian sử dụng, giữ được tối đa lượng dưỡng chất bên trong và không khiến dược liệu bị hư hỏng.

6. Thành phần hóa học

Theo các nghiên cứu, sâm cau chứa nhiều thành phần hóa học tốt cho sức khỏe con người và hỗ trợ chữa trị một số bệnh lí cơ bản. Trong đó, nổi bật là các hoạt chất như tinh bột, Beta-sitosterol, Saponin, Lignan, Axit amin, Curculiginis A, Steroid, Phytosterol, Tanin, Acid béo, Flavonoid,….

Vị thuốc sâm cau

1. Tính vị

Sâm cau có tính ấm, vị cay và mức độ độc tính nhẹ. Được quy vào hai kinh là Thận và Can. Tuy nhiên, một số tài liệu đã ghi chép dược liệu còn quy vào kinh Phế.

2. Tác dụng theo y học cổ truyền

Theo y học cổ truyền, sâm cau chủ trị những bệnh lý như ô trung táo thấp, bổ gân cốt, tráng dương, ích thận, điều hòa tiêu hóa và tán ứ trừ tê.

3. Tác dụng theo y học hiện đại

Theo y học hiện đại, sâm cau có tác dụng tốt trong việc ổn định sức khỏe và hỗ trợ chữa trị những bệnh lý sau:

• Hỗ trợ cân bằng nội tiết tố, chữa trị bệnh lãnh cảm, tăng cường ham muốn,… ở phụ nữ.
• Cơ thể được bảo vệ toàn diện trước các tác nhân gây hại bên ngoài, tăng sức đề kháng và bồi bổ sức khỏe.
• Hỗ trợ chữa trị xuất tinh sớm, rối loạn cương dương và yếu sinh lý, bổ thân,… ở phái mạnh.
• Giúp xương chắc khỏe và chống thoái hóa, loãng xương.
• Giảm đau nhức toàn thân và hỗ trợ chữa trị tê thấp, nhất là khi thời tiết có sự thay đổi thất thường.
• Giúp ổn định huyết áp, phòng ngừa các bệnh liên quan đến tim mạch, hạn chế tình trạng tai biến mạch máu não và đột quỵ, hỗ trợ chữa trị xơ vữa động mạch.
• Hỗ trợ chữa trị tiêu chảy, suy nhược thần kinh, hen suyễn, ngứa ngoài da và chống lão hóa.

4. Cách dùng và liều lượng

Sâm cau có thể dùng đơn lẻ hoặc kết hợp với những dược liệu, nguyên liệu khác để tạo thành các bài thuốc bổi bổ cơ thể, cải thiện sức khỏe và chữa trị bệnh. Liều lượng sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trước khi sử dụng bạn cần tìm hiểu thật kĩ các thông tin và tốt nhất là tham khảo ý kiến từ những người có chuyên môn để đạt được kết quả tốt nhất và tránh được tối đa các tác dụng phụ ngoài ý muốn.

Những bài thuốc chữa trị bệnh từ sâm cau

1. Bài thuốc bổ thận, khí huyết và chữa trị phong thấp

Chuẩn bị:

• 15 gram sâm cau
• 15 gram dâm dương hoắc
• 25 gram thịt gà
• Gia vị cần thiết

Cách thực hiện:

• Thịt gà đem đi làm sạch, loại bỏ những bộ phận không dùng đến và cắt thành từng miếng nhỏ.
• Cho gia vị cần thiết vào thịt gà rồi trộn đều. Sau đó, chờ trong khoảng 20 phút để gia vị ngấm hoàn toàn vào thịt gà.
• Cho thịt gà vào nồi hầm cùng dâm dương và sâm câu đến khi chín mềm rồi nêm nếm gia vị lại cho vừa ăn và tắt bếp, bài trí ra bát để thưởng thức.

2. Bài thuốc chữa trị lãnh cảm cho phụ nữ

Chuẩn bị:

• 6 gram sâm cau
• 4 gram hồi hương
• 8 gram chẩu phóng xì
• 8 gram hạt óc chó
• 8 gram phá cổ chỉ

Cách thực hiện:

• Làm sạch tất cả các dược liệu đã chuẩn bị để đảm bảo không còn bụi bẩn, bùn đất và vi khuẩn.
• Sau đó, cho vào nồi cùng với 800ml và nấu với lửa nhỏ đến khi hỗn hợp sắc lại còn khoảng 1/2 thì tắt.
• Lọc lấy nước cốt và chia thành 3 phần bằng nhau để uống trong ngày (bỏ phần bã và không để qua đêm).

3. Bài thuốc chữa trị tiêu chảy

Chuẩn bị:

• 12 – 16 gram sâm cau

Cách thực hiện:

• Làm sạch sâm cau và cho vào ấm nấu cùng 250ml nước trên lửa nhỏ.
• Sau khoảng 20 phút hoặc đến khi hỗn hợp sắc lại khoảng 1/4 thì tắt bếp.
• Dùng để uống vào trước bữa sáng hoặc trưa để đạt được kết quả tốt nhất.

4. Bài thuốc chữa trị xương khớp và tê thấp

Chuẩn bị:

• 20 gram sâm cau
• 20 gram hy thiêm thảo
• 20 gram hà thủ ô đỏ
• 50ml rượu trắng

Cách thực hiện:

• Sâm cau, hy thiêm thảo và hà thủ ô đỏ làm sạch để loại bỏ đất cát, bụi bẩn,… còn tồn đọng.
• Để tất cả ráo nước rồi dùng dao thái nhỏ. Sau đó, cho vào bình ngâm cùng với rượu trắng.
• Sau khoảng 7 ngày thì có thể đem ra dùng với liều lượng 25ml/ngày và mỗi ngày 2 lần để đạt được hiệu quả chữa trị tốt nhất.

4. Bài thuốc hỗ trợ sinh lý cải thiện và bồi bổ sức khỏe

Bài thuốc đầu tiên

Chuẩn bị:

• 1 kg củ sâm cau
• 500 gram dâm dương hoắc
• 500 gram dược liệu ba kích
• 5 lít rượu trắng
• 200ml mật ong nguyên chất

Cách thực hiện:

• Sâm cau, dâm dương hoắc và ba kích rửa sạch để chắc chắn không còn vi khuẩn, bụi bẩn và đất cát bám trên bề mặt.
• Vớt tất cả ra để ráo nước. Sau đó, cho vào bình cùng với rượu trắng nguyên chất để ngâm trong khoảng thời gian 1 tháng.
• Sử dụng uống hằng ngày với liều lượng hợp lí để đạt được hiệu quả như mong đợi và hạn chế được tối đa các tác dụng phụ.

Bài thuốc thứ hai

Chuẩn bị:

• 1 kg sâm cau khô
• 4 lít rượu trắng (loại 40 độ)
• 200ml mật ong nguyên chất

Cách thực hiện:

• Sâm cau khô đem đi sơ chế sạch sẽ rồi để ráo nước.
• Cho vào bình ngâm cùng mật ong và rượu trắng nguyên chất.
• Đậy kín nắp và bảo quản nơi thoáng mát trong khoảng 1 tuần.
• Sử dụng uống hằng ngày với liều lượng vừa phải để sinh lý được cải thiện và bồi bổ tốt sức khỏe của bản thân.

Bài thuốc thứ ba

Chuẩn bị:

• 1 kg sâm cau khô
• 100 gram tiên linh tỳ
• 500 gram cây ruột gà
• 500 gram nấm ngọc cẩu
• 7 lít rượu trắng

Cách thực hiện:

• Tất cả dược liệu đem đi làm sạch để loại bỏ phần hư hỏng và đảm bảo không còn vi khuẩn, đất cát, bụi bẩn.
• Vớt ra để ráo nước rồi cho vào bình cùng với rượu trắng đã chuẩn bị và ngâm trong khoảng 3 tháng. Trong thời gian đó, cần chú ý bảo quản nơi thoáng mát và không ẩm mốc.
• Sử dụng ngày 2 lần với liều lượng tối đa là 25ml/lần trong mỗi bữa ăn chính để đạt được kết quả hỗ trợ sinh lý cải thiện và bồi bổ sức khỏe tốt nhất.

Một số lưu ý về sâm cau

Theo đánh giá chung, sâm cau tương đối lành tính và an toàn cho sức khỏe của người sử dụng. Nhưng cần tuân thủ nghiêm ngặt về liều lượng và thực hiện đúng phương pháp để đảm bảo đạt hiệu quả tốt nhất. Nếu làm ngược lại hoặc lạm dụng, có thể gây ra tác dụng phụ khó kiểm soát hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đến bản thân.

Bên cạnh đó, khi dùng dược liệu, bạn cần lưu ý thêm một số điều sau đây:

• Trong quá trình dùng, nếu cơ thể xuất hiện những dấu hiệu phản ứng dị ứng như buồn nôn, tiêu chảy,… thì bạn cần ngưng ngay. Sau đó, đến bệnh viện hoặc cơ sở y tế uy tín để thăm khám hoặc làm kiểm tra và có hướng xử lý phù hợp. Trường hợp nhẹ, có thể đổi sang dược liệu khác để tiếp tục cải thiện sức khỏe và chữa trị bệnh.
• Trẻ em chưa đủ 14 tuổi, phụ nữ đang cho con bú hoặc mang thai, người mắc những bệnh lý liên quan đến gan và người bị bí tiểu không nên sử dụng dược liệu trong mọi trường hợp. Những đối tượng khác trước khi dùng tại nhà nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia để đảm bảo không gặp tác dụng phụ và không ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của bản thân.

Giá bán sâm cau tốt nhất

Sâm cau được bán chủ yếu dưới dạng khô và đã qua chế biến. Bởi sạch sẽ, an toàn và bảo quản được lâu trong môi trường tự nhiên, không bị hư hỏng và ẩm móc khi chưa sử dụng kịp. Giá bán tốt nhất hiện nay là 500.000 – 800.000 vnđ/kg. Nếu mua với số lượng nhiều, bạn có thể trao đổi thêm với nhà cung cấp để được ưu đãi hoặc hỗ trợ – giúp giảm tổng chi phí cần thanh toán.

Bài viết tổng hợp đầy đủ và chi tiết về sâm cau, bao gồm đặc điểm nhận biết, cách dùng, lưu ý, giá bán,…. Khi có nhu cầu về loại dược liệu này, bạn có thể tham khảo toàn bộ thông tin để có thêm cơ sở đưa ra quyết định đúng đắn và phù hợp. Bên cạnh đó, nên ưu tiên lựa chọn địa chỉ uy tín để chắc chắn về nguồn gốc xuất xứ, đảm bảo về chất lượng và không mua phải dược liệu giả, góp phần giúp bản thân “đầu tư” chính xác và mang đến những hiệu quả khả quan cho sức khỏe.